HTŞ’nin Şam’ı Almasıyla Kutlamalar Başladı: Hama’da Yeniden Diriliş
HTŞ’nin resmen Şam’ı alması ve Beşar Esad’ın ülkeden kaçmasıyla Suriye’de ve komşu ülkelerde kutlamalar başladı. 61 yıldır süren Baas rejiminin yıkılmasıyla Suriyeliler muhaliflerin bayrağıyla kutlamalar yaptı, Esad ailesinin heykellerini yıktı.
Ancak tüm bu kutlamaların arasında, bir noktada yapılan kutlama daha büyük önem taşıyor. Hama’daki kutlamalar, 1962 yılındaki katliamla, 2011 yılında iç savaşın açtığı yaralarla hatırlanan şehre yeni bir renk kattı.
BABA ESAD’IN KATLİAMI
Suriye’de 1963’teki askeri darbe sonrası Baas Partisi iktidarı ele geçirdi. Hama, ilk yıllardan itibaren Baas politikalarına karşı çıkan önemli bir merkez oldu. Kenti farklı kılan muhafazakar yapısı ve Müslüman Kardeşler’in etkisiydi.
Bu gerilim, 1964’te başlayan ve 100’den fazla kişinin hayatını kaybettiği protestolarla kendini gösterdi.
1970’lerde, Hafız Esad yönetiminde muhalefet hareketleri tekrar yükseldi. Suriye’nin Lübnan iç savaşına müdahalesiyle isyanlar şiddetlendi.
Hama, bu dönemde silahlı çatışmalara, bombalamalara ve suikastlara sahne oldu. Ordu, kentte düzeni sağlamak için konuşlandırıldı, ancak şiddet giderek arttı.
1981’de, İslamcı militanların bir askeri kontrol noktasına saldırısı sonrası, kentte operasyon düzenlendi. İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre üç gün süren baskılar sırasında 350’den fazla kişi öldürüldü. Bu olaylar, Hama’da daha büyük bir çatışmanın habercisiydi.
1982’nin Şubat ayında Suriye hükümeti, Hama’daki silahlı muhalefeti tamamen bastırma kararı aldı. Eski şehir, tanklar ve bombalarla yerle bir edildi. Çatışmalar sırasında binlerce kişi öldü ve kentin büyük bölümü yıkıldı. Rifat Esad liderliğindeki birlikler, 27 gün süren saldırılar düzenledi.
Uluslararası Af Örgütü ve diğer insan hakları kuruluşlarına göre, operasyonların ardından kent ağır bir kuşatma altına alındı. Ev aramaları, kitlesel tutuklamalar ve infazlarla Hama’da yaşam tamamen değişti. Şiddet, silahlı direnişin sona ermesine rağmen devam etti.
Ölü sayısı konusunda farklı tahminler bulunuyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü, bu sayının 5 ila 10 bin arasında olduğunu bildiriyor. Uluslararası Af Örgütü ise toplam kaybı 25 bin olarak tahmin ediyor. Suriye İnsan Hakları Ağı’na göre ölü sayısı 40 bin dolayında. Hama Katliamı, Suriye tarihinin en kanlı olaylarından biri olarak hafızalara kazındı.
İÇ SAVAŞIN YARALARI
2011’de Suriye İç Savaşı’nın ilk günlerinde Hama, Beşar Esad yönetimine karşı yapılan protestolara sahne oldu. Gösteriler güvenlik güçleri tarafından bastırıldı, önemli noktalar güvenlik kordonlarıyla çevrildi. En dikkat çekici olay, 3 Haziran’da güvenlik güçlerinin protestoculara ateş açarak, görgü tanıklarına ve hak örgütlerine göre 70’ten fazla kişiyi öldürdüğü saldırıydı.
Hama, savaşın ilk yılında muhalif gösterilere katılmasına rağmen, Halep gibi yoğun silahlı çatışmaların yaşandığı bir yer olmadı. Dünya Bankası’nın 2017’deki tahminlerine göre, kentin meskun altyapısının yalnızca yüzde 6’sı zarar gördü ve bu, diğer Suriye şehirlerine kıyasla çok daha düşük bir orandı.
